- ANALEMMA
- ANALEMMAGraece Α᾿νάλεμμα, apud Vitruvium l. 9. c. 4. est ratio conquisita Solis cursu, et umbrae crescentis, a Brumae observatione inventa, e qua per rationes Architectonicas circinique descriptiones, est inventus effectus in Mundo. Nempe umbra crescit a Bruma, a Solstitio decrescit; brevissima itaque umbra Brumae die, ut Solstitii longissima. Cuiusmodi umbrae ctescentis decrescentisque observatione, non Solis tantum cursum deprehenderunt veteres Mathematici, sed etiam Mundi magnitudinem, quanta Mundo esset terra, aliaque infinita, etiam multo ante Horologiorum inventionem et horarum observationem; imo ex hac ipsa ratione gnomonica et umbrarum vicibus, Horologia quoque postea prodita sunt et horae observari coeptae. Solis enim Analemmatis veteres Astronomi, qui Aequinoctiorum ac Solstitiorum veram rationem ope gnomonicorum et sciothericorum organorum indagârunt, tum usi sunt; Sic Anaximander Lacedaemone Heliottopium constituit, in quo per guomonem Solstitia et Aequinoctia designabantur, quod utique Analemma fuit, non Horologium, ut quidam volunt. Nam licer ex umbrae magnitudinibus, ut erant in Analemmatis notatae, rationes sumerentur, horarum Brumalium, Aestivarum, Aequinoctialium, ut et Menstruarum, auqe in Horologiis describebantur; ex Horologiis tamen numquam horae per umbrae mensuram collectae sunt et observatae etc. Ex illis porro Analemmatis desumpta methodus illa, cuius veteres Comici passim meminerunt, umbrae pedibus admetiendae, ad indicandum diei tempus. Gnomonis certe sive styli stata semper magnitudo fuisse videtur, quae iustam hominis staturam non excederet. Hinc illae locutiones de variis diei temporibus, ἑξάπους, δεκάπους σκιὰ, sex, decem pedum umbra etc. Cuiusmodi machinae sciothericae, a rotunda poli forma, cuius medio gnomon infigebatur, πόλοι alias dictae sunt. Quae eadem Analemmata appellata, quod in suggestibus lapideis et columnis deformarentur. Saxeas pilas vocat Curtius l. 5. c. 1. Strab. l. 16. κυβοειδεῖς πεττοὺς, h. e. pilas quadratas. Nec obstat definitio Vitruvii allata; Cum enim locus ipse, in quo istiusmodi ratio Solis cursum observandi, proprie Analemma diceretur, per Metonymiam alterum pro altero usurpavit. Quemadmodum idem Parapegma dixit, pro canone ortus etc. occasus siderum, cum tabula, in qua descriptus erat, potius sic diceretur etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 739. es seqq. ut et insra, in voce Polographia.
Hofmann J. Lexicon universale. 1698.